Köpekli Arama Çalışmalarında KBRN Tehlikeleri - KBRN DERNEĞİ YAZI DİZİSİ-3

18.03.1996 Ankara doğumlu. İlk, orta ve lise eğitimini Ankara’da tamamladı. 14 yaşında ailesiyle birlikte katıldığı bir aile ziyaretinde sanayi tüpü yangınını kontrol altına alarak sivil savunma alanına olan ilgisini fark etmesiyle 2012 yılından bu yana acil durum ve afet yönetimi, kentsel arama kurtarma, KBRN alanlarında gönüllü çalışmalar yapmaktadır. Aynı zamanda 2012 yılından bu yana amatör radyo haberleşmesiyle ilgilenmektedir. Atatürk Üniversitesi Acil Durum ve Afet Yönetimi ve Atatürk Üniversitesi Yeni Medya Gazetecilik bölümlerini tamamlamış, Atatürk Üniversitesi Sağlık Yönetimi ve Anadolu Üniversitesi Laborant Veteriner Sağlık bölümlerinde eğitimi halen devam etmektedir. Balıkesir Edremit Belediyesi'nde İnsan Kaynakları Personeli olarak çalışmakta ve Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik, Nükleer Savunma Politikaları Geliştirme Derneği Genel Sekreteri, DEAK Doğal Afet Arama Kurtarma Derneği Başkan Yardımcılığı görevlerini sürdürmektedir.  
(Rüzgâr Oğulcan KARSLI)

Köpekli Arama Çalışmalarında KBRN Tehlikeleri

            Arama köpekleri, arama kurtarma operasyonları için çok kritik güç çarpanlarıdır. Bir arama kurtarma personeli için karşılaşabileceği Kimyasal, Biyolojik, Radyolojik ve Nükleer (KBRN) tehlikelerine karşı nasıl hazırlanıyorsak, köpekli arama ekiplerimizdeki kıymetli can dostlarımızın, operasyon esnasında karşılaşabileceği KBRN tehlikelerine de aynı hassasiyetle hazırlanmalıyız.

            Arama kurtarma köpekleri için KBRN riskleri sadece enkaz arama köpekleri ile sınırlı değildir. Arazi, çığ, su arama ve iz takip köpekleri de benzer risklerle karşı karşıya kalabilirler. Bu nedenle, tüm arama kurtarma köpekleri için KBRN tehlikelerine karşı hazırlıklı olmak ve gerekli önlemleri almak büyük önem taşır. Ülkemizdeki süreci göz önünde bulundurarak bu yazımda özellikle enkaz arama köpeklerinin maruz kalabileceği KBRN tehlikelerine değineceğim.

            Bir çalışma alanına yaklaşırken arama kurtarma personelinin birincil önceliği kişisel koruyucu donanımlardır. Köpeklerin fizyolojisine ve görevlerine uygun tasarlanmış ve onaylanmış KBRN koruyucu donanımı bulunmamaktadır. Bunun en büyük sebebi de arama köpeklerinin arama becerilerini, koku alma duyuları ile sağlamasıdır. Solunum koruyucu donanımlar köpeklerin koku alma duyularını kullanmalarını engelleyecektir. Her ne kadar dünyada ticari ürünler üretilse de, bu ürünler onay almamıştır ve hatta köpeklerimize zarar verebilecek niteliktedir.

            KBRN tehditleri, önceden HAZMAT kontrolü yapılmış olsa bile, arama kurtarma çalışmaları sırasında değişkenlik gösterebilir ve yeni tehditler ortaya çıkabilir. Arama köpekleri genellikle dar alanlara veya insanların erişemeyeceği alanlara gönderildiğinden bağımsız arama yaptıkları sırada, köpeklerimizin neyle karşılaşacağını tam olarak kestiremeyiz. Dökülen zehirli kimyasallar, kontamine yiyecek veya su kaynakları köpeklerimiz için ciddi zehirlenme riskleri oluşturabilir.

            Eğitilmiş olsalar dahi, özellikle ilk 72 saatteki yoğun ve zorlu arama kurtarma sürecinde, bazı köpeklerin karakteristik olarak mamaya düşkünlüğü kontrol edilemeyebilir. Bu durum, kirlenmiş yiyecek veya su kaynaklarından bulaşabilecek bakteri, virüs ve mantar gibi patojenlerin, köpeklerimizin bağışıklık sistemini zayıflatmasına ve hatta ölümüne yol açabilir.

            Afet bölgelerinde solunum veya deri yoluyla emilebilen asbest, zehirli gazlar ve diğer zararlı kimyasallar da arama kurtarma köpekleri için ciddi sağlık sorunları oluşturabilir.

Ne yapabiliriz?

Farkında Olmalıyız: Afet bölgesindeki potansiyel KBRN tehlikelerinin farkında olarak, köpeklerimizi bu tehlikelerden mümkün olduğunca uzak tutmaya çalışmalıyız.

Hazırlıklı Olmalıyız: Köpekli arama ekiplerinin medikal çantalarını olası riskler göz önünde bulundurarak hazırlamalıyız. Ekibimizde veteriner hekim yoksa ilk müdahale için uygun yeterliliğe sahip olmalıyız.

Temizlik: Köpeklerimizin tüylerini, patilerini ve ekipmanlarını her çalışma sonrası uygun şekilde temizlemeliyiz. KBRN kirlenme şüphesi olduğunda dekontaminasyon prosedürlerini uygulamalı ve etkin KBRN temizliği gerçekleştirmeliyiz.

Son yıllarda iş köpeklerinin dekontaminasyon süreciyle ilgili araştırmalar artmış durumda. ABD Savunma Bakanlığı'nca uygulanan iş köpekleri için dekontaminasyon protokolü;

1. Bol su ile yıka
2. İlaçsız köpek şampuanı ile yıka
3. Bol su ile yıka, şeklindedir.

Yıkama süreçleri yukarıdan aşağıya olacak şekilde yapılmalı ve köpeğin vücudunun özellikle alt kısmına (göbek kısmı, bacaklar, bacak araları, patiler gibi yere en yakın olan haliyle kontamine olma potansiyeline sahip vücut kısımları) daha özen gösterilmelidir.

Dekontaminasyon sürecini gerçekleştiren personel Kişisel Koruyucu Donanımlara sahip olmalı ve genel KBRN prosedürlerine uymalıdır.

Maruziyetin değerlendirilmesine istinaden KBRN durumlarında patiler için 1:10 çamaşır suyu solüsyonu, reaktif cilt dekontaminasyon losyonları veya tozları kullanılabilir.

Örneğin bir biyolojik silah olan şarbona maruz bırakılan köpek derisinin dekontaminasyonu üzerine gerçekleştirilen bir çalışmada, toz halinde bir dezenfektanın %5'lik çözeltisinin suyla karıştırılarak kullanılmasının, köpek derisinin şarbondan arındırılmasında diğer yöntemlerden çok daha etkili olduğu kanıtlanmıştır. Bu bilgiler ışığında arama köpekleri dekontaminasyonu için bu ve benzeri araştırmalar detaylı şekilde incelenmelidir.

Dikkatli Gözlem: Herhangi bir hastalık veya yaralanma belirtisini (halsizlik, kusma, iştahsızlık vb.) gözden kaçırmamalı ve hızlıca aksiyon alınmalı, gereken durumlarda imkânlar dâhilinde tıbbi destek almaktan kaçınılmamalıdır.

Araştırmalarım neticesinde ulaştığım çalışmalarda, köpeklerle ilgili dekontaminasyon süreçleriyle alakalı araştırmaların dünya genelinde devam ettiğini, özellikle askeri köpeklerle ilgili olarak savaş ajanlarına karşı otoenjektörler, panzehirler geliştirildiğini gözlemledim. Bu konudaki süreci yakından takip ediyor ve gelişmeleri ilerideki yazılarımda aktarıyor olacağım.

Saygılarımla.

Rüzgâr Oğulcan KARSLI

KBRN Derneği Genel Sekreteri

Acil Durum ve Afet Yöneticisi

Kaynaklar:

1- HDIAC Military Working Dog CBRN Protection and Medical Countermeasures. APRIL 19, 2022

2- Rastogi, V. K., S. Katoski, O. Cross, and B. M. Leija. “Decontamination of Bacillus anthracis Spores on Military Working Dog Skin.” DEVCOM CBC-TR-175, U.S. Army Combat Capabilities Development Command, Chemical Biological Center, Aberdeen Proving Ground, MD, July 2022.

3- Vet Med Today: Disaster Medicine JAVMA, Vol 222, No. 3, February 1, 2003

4- 10.Shi, P. (2019). “Hazards, Disasters, and Risks”, Disaster Risk Science, 1, 1-48. doi: 10.1007/978-981-13-6689-5-1.

5- Sezigen, S. (2009. “Sağlık Kurumlarında Kitlesel NBC (KBRN) Yaralanmalarına Yönelik Davranış Modelinin Oluşturulması”. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Komutanlığı Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.

6- Atasoy, F. and Erdem, E. (2014). “Köpek Duyuları”. Lalahan Hay. Araşt. Enst. Dergisi, 54 (1), 33-38.

7- Possible Hazards And Risks That Search And Rescue (SAR) Dogs May Face In CBRN 2022,11 1, 300 - 307.